Ecosysteemdiensten zijn de voordelen die de natuur levert aan mens en maatschappij. Deze zijn cruciaal voor het menselijk welzijn. Bossen bieden ons veel diensten, van klimaatregulatie, koolstofopslag en de levering van hout en brandhout tot bijvoorbeeld betrouwbare zoetwatervoorziening, ecotoerisme en bodemerosieregulering. In FSC-gecertificeerde bossen en plantages is de bescherming van waardevolle ecosysteemdiensten een belangrijke vereiste.
Het onderzoek combineerde literatuurstudies, stakeholderanalyses en empirisch onderzoek in het Nahuelbuta boslandschap, een prioriteitslandschap van WWF Chili gelegen in de biodiverse Valdiviaanse ecoregio. Voor de statistische analyse werd het studiegebied in vijf deelgebieden verdeeld, representatief voor het landschap. De conclusie toonde aanwijzingen van algemene positieve effecten op bodembehoud en erosiecontrole (in drie tot vier deelgebieden), zoetwatervoorziening (in twee deelgebieden) en het behoud van biodiversiteit en habitats voor planten en dieren (in alle deelgebieden).
WWF Chili zag de relevantie van deze onafhankelijke wetenschappelijk studie en ondersteunde deze daarom, om bij te dragen aan de monitoring van de ecologische effecten van FSC-certificering. Tot nu toe is er namelijk nog maar weinig wetenschappelijk bewijs over de effecten van certificering op de levering van ecosysteemdiensten. Bovendien bevatten weinig bestaande wetenschappelijke studies over dit onderwerp ook empirische en lokale gegevens, iets dat dit onderzoek wel gebruikte.
Impact op zoetwatervoorziening
Zoetwatervoorziening en waterregulatie cycli zijn cruciaal voor het leven op aarde. Het belang van de betrouwbare voorziening van zuiver zoet water blijft toenemen, naarmate deze schaarser wordt en de vraag naar deze eindige hulpbron blijft stijgen. Om de zoetwatervoorziening in het Nahuelbuta landschap te kwantificeren gebruikte de studie een Annual Water Yield model. De jaarlijkse gemiddelde wateropbrengsten van het model verwijzen naar de hoeveelheid water die elk jaar gemiddeld geproduceerd wordt, in de verschillende delen van het landschap. De resultaten van drie van de vijf deelgebieden waren onzeker en gaven geen duidelijke conclusie van de effecten. Voor twee deelgebieden waren er echter aanwijzingen dat FSC-certificering algemene positieve effecten had op de hoeveelheden zoetwatervoorziening.
Impact op erosieregulering
Het is belangrijk om erosie te reguleren, controleren en zo te minimaliseren. De bodem is op zichzelf namelijk een dynamisch ecosysteem met talloze soorten. Het is ook een van de meest waardevolle natuurlijke hulpbronnen voor de mens. Bodemerosie kan resulteren in het verlies van vruchtbaar land, waardoor er gedegradeerde gebieden achterblijven die dan ook vatbaarder zijn voor overstromingen. Daarnaast kan erosie bijvoorbeeld leiden tot sedimentatie en vervuiling in rivieren en op deze manier de waterkwaliteit negatief beïnvloeden. Het onderzoek gebruikte een Sediment Delivery Ratio model om kaarten te maken van sediment retentie en sediment export, respectievelijk een positieve en een negatieve indicator voor bodembehoud (of erosieregulering).
De resultaten toonden indicaties van algemene positieve effecten van FSC-certificering op bodembehoud in het Nahuelbuta landschap. De indicator sediment retentie wees op algemene positieve effecten in vier van de vijf deelgebieden. Het onderzoek gaf indicaties van algemene positieve effecten in drie van de vijf deelgebieden, gebaseerd op de sediment export indicator.
Impact op biodiversiteit
De kwaliteit van habitats – de plaatsen die levende wezens hun thuis noemen – is een mogelijke indicator voor biodiversiteit. De studie gebruikte een Habitat Quality model dat gegevens over bodembedekking en bedreigingen voor de biodiversiteit combineerde om kaarten te maken van habitat degradatie en zo uiteindelijke ook van habitatkwaliteit. Deze kwaliteit werd vervolgens gebruikt als indicator voor habitats (van planten en dieren) en biodiversiteitsbehoud. De resultaten toonden aanwijzingen van algemene positieve FSC-certificering effecten op biodiversiteitsbehoud en op de (kwaliteit van) habitats van planten en dieren in het Nahuelbuta landschap (in alle deelgebieden).
Waarom is de Valdiviaanse ecoregio in Chili zo belangrijk?
Chili is een belangrijke producent van bosbouwproducten op de wereldmarkt. Het land heeft meer dan drie miljoen hectare plantages met exotische boomsoorten, voornamelijk Montereyden (Pinus radiata) en eucalyptus (Eucalyptus spp.). De smalle en lange geografie van Chili resulteert in een buitengewone verscheidenheid aan klimaten, van semi-aride klimaten in het uiterste zuiden tot mediterrane zones in het centrum en een woestijnklimaat verder naar het noorden. De meeste bosbouwplantages liggen in zuid-centraal Chili, waar de klimaten hier het meest geschikt voor zijn. Bovendien heeft Chili de tweede hoogste FSC gecertificeerde oppervlakte in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied: meer dan 2,3 miljoen hectare (cijfer december 2019). Dit maakt het land relevant voor de studie van FSC certificeringseffecten.
De evaluatie van ecologische FSC certificeringseffecten in Chili is belangrijk omwille van de spectaculaire natuur. De Valdiviaanse ecoregio in zuid-centraal Chili is net als een eiland, met natuurlijke grenzen gevormd door het Andesgebergte, de Stille Oceaan en de Atacamawoestijn. Vanwege deze isolatie konden soorten evolueren zonder invloed van organismen (van hetzelfde geslacht) buiten dit ‘eiland’. Daarom wordt de ecoregio gekenmerkt door een buitengewone biodiversiteit en heeft deze een zeer hoog aantal soorten die enkel daar voorkomen en nergens anders ter wereld te vinden zijn. Bovendien bevat de ecoregio ook het op een na grootste van de vijf gematigde regenwouden ter wereld en vertegenwoordigt het zo unieke ecosystemen die belangrijk zijn om te behouden.
De spectaculaire biodiversiteit wordt echter bedreigd. In vorige decennia door de omzetting van soortenrijke inheemse bossen naar landbouwgebieden en exotische boomsoort plantages, die zo leidde tot bodemdegradatie en de versnippering van inheemse bossen. Momenteel vormen bosbranden de grootste bedreiging. De ecoregio is een van de 35 biodiversiteitshotspots op aarde en is dus belangrijk om te beschermen. Daarom is een van de prioriteitsstrategieën van WWF gericht op de duurzame productie en consumptie van natuurlijke hulpbronnen. Als onderdeel van deze strategie promoot WWF Chili bijvoorbeeld ook de vrijwillige FSC certificering van bosbouwbedrijven en ondersteunt het de monitoring van de sociale en ecologische effecten ervan. Wanneer plantages verantwoord beheerd worden, spelen ze ook een belangrijke rol om gedeeltelijk te voldoen aan de vraag naar bosproducten uit natuurlijke bossen. Daarnaast moeten bosbouwbedrijven met FSC gecertificeerde plantages ook bufferzones en natuurlijke bossen en met een hoge beschermingswaarde beschermen.
Deze pionierstudie geeft indicaties rond een positieve impact van certificering op zoetwatervoorziening, erosieregulering en biodiversiteitsbehoud in het Nahuelbuta landschap. Er zijn echter nog veel uitdagingen voor de uitbreiding van wetenschappelijk onderzoek, onder andere naar meerdere ecosysteemdiensten en op langere termijn, waarbij ook nog meer dan nu lokale gemeenschappen betrokken moeten worden.
Meer informatie: Deze tekst werd geschreven door Eva Toebat, op basis van haar Master thesis 'Impact van Forest Stewardship Council (FSC) certificering op de levering van ecosysteemdiensten in boslandschappen van zuid-centraal Chili: een case study in het Nahuelbuta landschap' (2019)